Tiếp công dân là vấn đề tuy không mới, nhưng trong lần ban hành lần này Luật Tiếp Công dân năm 2013 đã có những quy định cụ thể và chặt chẽ hơn, thể hiện được vai trò, trách nhiệm của người đại biểu dân cử, khi người dân có những vấn đề liên quan đến chính sách, pháp luật và có những yêu cầu, khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh với các cơ quan công quyền; là cầu nối đặc biệt quan trọng giữa đại biểu dân cử với công dân. Tìm hiểu các quy định của Luật cho thấy, trong các chủ thể có trách nhiệm tiếp công dân thì đại biểu HĐND các cấp là một thành phần rất quan trọng và trách nhiệm rất lớn trong công tác này. Tại Khoản 2 Điều 4 của Luật có quy định: “Đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND các cấp có trách nhiệm tiếp công dân theo quy định của Luật này và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan”. Nghị quyết số 759/2014/UBTVQH13 ngày 15/5/2014 của Ủy ban thường vụ Quốc hội “Quy định chi tiết về hoạt động tiếp công dân của các cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, HĐND và đại biểu HĐND các cấp” đã xác định cụ thể trách nhiệm tiếp công dân và tổ chức việc tiếp công dân của HĐND và đại biểu HĐND như sau: “1. HĐND và đại biểu HĐND các cấp có trách nhiệm tiếp công dân đến khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh; 2. Thường trực HĐND cấp tỉnh, Thường trực HĐND cấp huyện, Chủ tịch HĐND cấp xã có trách nhiệm tổ chức để đại biểu HĐND cấp mình tiếp công dân”.

Theo các quy định trên thì việc tiếp công dân của đại biểu HĐND là một nhiệm vụ chính trị được thực hiện theo quy định của Luật và được bố trí, sắp xếp theo chương trình, kế hoạch của HĐND. Trách nhiệm trong việc bố trí để đại biểu HĐND các cấp tiếp công dân được quy định tại Khoản 1 Điều 22 Luật Tiếp công dân: “Đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp huyện thực hiện việc tiếp công dân tại Trụ sở tiếp công dân cùng cấp hoặc tại nơi tiếp công dân ở địa phương mà đại biểu ứng cử theo sự bố trí của Thường trực HĐND cùng cấp. Đại biểu HĐND cấp xã thực hiện việc tiếp công dân tại Trụ sở Ủy ban nhân dân cùng cấp”. Đồng thời tại điểm a và b, khoản 2 Điều 10 của Nghị quyết số 759/2014/UBTVQH13 cũng quy định: “Thường trực HĐND cấp tỉnh, Thường trực HĐND cấp huyện, Chủ tịch HĐND cấp xã sắp xếp lịch tiếp công dân của đại biểu HĐND cùng cấp; Đại biểu HĐND các cấp thực hiện việc tiếp công dân theo lịch tiếp công dân đã được công bố”. Nghị quyết này cũng quy định: “Trường hợp không thể thực hiện được việc tiếp công dân theo lịch tiếp công dân đã được công bố do có lý do chính đáng thì đại biểu HĐND có trách nhiệm thông báo đến Thường trực HĐND cấp tỉnh, Thường trực HĐND cấp huyện hoặc Chủ tịch HĐND cấp xã để điều chỉnh lịch; đồng thời dự kiến thời gian cụ thể thực hiện việc tiếp công dân”.

Về trách nhiệm trong tổ chức tiếp công dân của HĐND, Nghị quyết số 759/2014/UBTVQH13 quy định cụ thể tại Khoản 1, Điều 12: “Trong việc tổ chức để đại biểu HĐND cấp mình tiếp công dân, Thường trực HĐND cấp tỉnh, Thường trực HĐND cấp huyện, Chủ tịch HĐND cấp xã có trách nhiệm: a) Sắp xếp lịch tiếp công dân cho đại biểu HĐND cùng cấp và thông báo cho đại biểu biết. Lịch tiếp công dân phải được niêm yết công khai tại nơi tiếp công dân, đồng thời công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng ở địa phương; b) Bố trí nơi tiếp công dân để đại biểu HĐND tiếp công dân; c) Đề nghị đại diện các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan tại địa phương cùng tham dự tiếp công dân để tiếp nhận, xử lý những vấn đề liên quan khi cần thiết”. Nơi tiếp công dân của đại biểu HĐND có thể được bố trí tại những nơi thích hợp như tại Trụ sở Tiếp công dân ở địa phương hoặc Trụ sở Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh; Trụ sở Văn phòng HĐND và UBND cấp huyện; Trụ sở Văn phòng UBND cấp xã. Ngoài ra, Thường trực HĐND cấp tỉnh, cấp huyện có trách nhiệm cử đại diện tiếp công dân thường xuyên tại Trụ sở tiếp công dân cùng cấp (Khoản 1, Điều 12); chủ trì, phối hợp với Đoàn đại biểu Quốc hội ở địa phương trong việc tiếp công dân; định kỳ 6 tháng một lần nghe UBND, cơ quan, tổ chức có thẩm quyền ở địa phương báo cáo về việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh do HĐND, đại biểu HĐND cấp tỉnh, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội ở địa phương chuyển đến (Điều 13).

Luật Tiếp công dân và Nghị quyết số 759/2014/UBTVQH13 cũng quy định trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, Thường trực HĐND và đại biểu HĐND các cấp có trách nhiệm tiếp nhận đơn khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh; tổ chức nghiên cứu; chuyển đơn đến cơ quan, tổ chức, đơn vị, người có thẩm quyền giải quyết; theo dõi, đôn đốc, giám sát việc giải quyết theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp cho rằng việc giải quyết khiếu nại, tố cáo không đúng với quy định của pháp luật thì có quyền yêu cầu người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền giải quyết xem xét lại; trường hợp vẫn không đồng ý với kết quả giải quyết lại thì có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cấp trên của người đứng đầu đó xem xét. Trường hợp không đồng ý với kết quả giải quyết của cấp trên của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền thì Thường trực HĐND, đại biểu HĐND báo cáo với HĐND cùng cấp để thực hiện việc giám sát theo quy định của pháp luật.